Έννοια και
Μελέτη σκοπιμότητας για
Κέντρο Τεκμηρίωσης
στο συγκρότημα NSU

Η μελέτη σε λίγα λόγια

Η μελέτη προτείνει ένα κέντρο τεκμηρίωσης στο σύμπλεγμα NSU, το οποίο καθιστά ορατές τις περιθωριοποιημένες προοπτικές με την τέχνη και την επιστήμη και μεταφέρει, διευρύνει και διατηρεί τη γνώση ενισχύοντας τις συμμαχίες αλληλεγγύης με βάση τις προοπτικές των πληγέντων,

Η μελέτη προτείνει ως τοποθεσίες το Chemnitz και το Zwickau: και οι δύο αποτελούν έναν κοινό χώρο εμπειρίας στον οποίο η οργάνωση NSU μπόρεσε να διαμορφωθεί και να λειτουργήσει.

Το κέντρο τεκμηρίωσης σχεδιάζεται ως κόμβος ενός εθνικού δικτύου επανεκτίμησης. Ένα ιδιωτικό ίδρυμα παρέχει το κατάλληλο πλαίσιο για τη λειτουργία του, με το οποίο μπορούν να συνδεθούν και άλλες πρωτοβουλίες επανεκτίμησης.

Τι εννοείται όταν αναφερμαστε στο σύμπλεγμα NSU;

Enver Şimşek, Abdurrahim Özüdoğru, Süleyman Taşköprü, Habil Kılıç, Mehmet Turgut, İsmail Yaşar, Theodoros Boulgarides, Mehmet Kubaşık, Halit Yozgat, Michèle Kiesewetter - αυτά είναι τα ονόματα των ανθρώπων που δολοφονήθηκαν από την Εθνικοσοσιαλιστική Αντίσταση (NSU) μεταξύ 2000 και 2007. Δεκάδες άλλοι τραυματίστηκαν ή έχουν ψυχικά τραύματα από τρεις βομβιστικές επιθέσεις και 15 ληστείες από την NSU. Ο Atilla Özer πέθανε το 2019 από τις συνέπειες της επίθεσης στην Keupstraße της Κολωνίας.

Οι πράξεις της NSU έγιναν δυνατές από:

·        έναν ευρύ κύκλο υποστηρικτών στη νεοναζιστική σκηνή - η οποία συνεχίζει να υπάρχει μέχρι σήμερα και μόνο ένα μικρό μέρος της οποίας έχει ποτέ διωχθεί ποινικά,

·        μια διαπλοκή των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών με αυτή την οργάνωση - μυστικές υπηρεσίες που, παρά την εμπλοκή τους, στη συνέχεια ενισχύθηκαν μαζικά σε προσωπικό και υλικό,

·        δομικός και θεσμικός ρατσισμός στις αρχές ποινικών ερευνών - για την εξάλειψη του οποίου λείπουν ακόμη και σήμερα ολοκληρωμένα και αποτελεσματικά μέτρα,

·        την άκριτη υιοθέτηση ρατσιστικών ερμηνειών από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και την κοινωνία της πλειοψηφίας - ερμηνείες που εν μέρει εξακολουθούν να καθορίζουν τον πολιτικό, δημοσιογραφικό και δημόσιο διάλογο,

·        καθώς και η έλλειψη ευαισθητοποίησης και αλληλεγγύης με τους πληγέντες στην κοινωνία των πολιτών και της πλειοψηφίας - ένα ζήτημα δικαιοσύνης που χρειάζεται επίσης μεγαλύτερη προσοχή ενόψει της σημερινής δεξιάς τρομοκρατίας.

Εδώ και μερικά χρόνια, όλα αυτά έχουν ενταχθεί κάτω από τον όρο συγκρότημα NSU.

Γιατί το σύμπλεγαμα NSU εξακολουθεί να είναι εξαιρετικά σημαντικό σήμερα;

Αυτό το συγκρότημα αντιπροσωπεύει μια τομή στη γερμανική κοινωνία - υπάρχει ένα πριν και ένα μετά στην αντιμετώπιση του ρατσισμού. Αυτό οφείλεται κυρίως σε ένα αντι-κίνημα που μπόρεσε να ανοίξει έναν κοινωνικό χώρο για τους παθόντες σε μια πράξη αυτοδυναμίας. Απαιτεί την εκπλήρωση της δημοκρατικής υπόσχεσης της ισότητας προς όλα τα μέλη αυτής της κοινωνίας.

Γιατί χρειάζεται ένα κέντρο τεκμηρίωσης για το σύμπλεγμα NSU στη Σαξονία;

Η Σαξονία είναι το ομόσπονδο κρατίδιο όπου η NSU συγκροτήθηκε, σχεδίασε και πραγματοποίησε επιθέσεις, ενταγμένη σε ένα τοπικό αλλά και εθνικό δίκτυο υποστηρικτών. Οι συνθήκες που το επέτρεψαν αυτό δεν έχουν αντιμετωπιστεί. Η Σαξονία ήταν και είναι κέντρο νεοναζιστικής οργάνωσης - η οποία αναπόφευκτα συμβαδίζει με τη δεξιά βία. Παρά τον μεγάλο αριθμό των θυμάτων - μόνο στη Σαξονία, τα συμβουλευτικά κέντρα έχουν καταμετρήσει 5.447 άτομα που έχουν πληγεί άμεσα από επιθέσεις με ακροδεξιά κίνητρα από το 2009 - γρήγορα ξεχνιούνται. Προκειμένου να τους βοηθήσει να γίνουν πιο ορατοί και να αντιμετωπιστεί η κατάληψη του χώρου από τη δεξιά, η κοινωνία των πολιτών της Σαξονίας ειδικότερα έχει διατυπώσει έντονα το αίτημα για ένα κέντρο τεκμηρίωσης στο συγκρότημα NSU.

Ποιους τομείς εργασίας πρέπει να καλύπτει το κέντρο τεκμηρίωσης;

Στη μελέτη ορίζονται έξι τομείς εργασίας:

• Assembly: ένας προστατευμένος χώρος συγκέντρωσης και αυτοοργάνωσης για τα θύματα δεξιάς, ρατσιστικής και αντισημιτικής βίας.

• Εκθέσεις: ένας μουσειακός χώρος με μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις και σε σχέση με την επιστήμη και την τέχνη

• Εκπαίδευση και προβολή: μια συγκεκριμένη παιδαγωγική προσφορά που χρησιμοποιεί πολιτικο-πολιτισμικές μεθόδους για να μεταδώσει τη γνώση σχετικά με το σύμπλεγμα NSU και να θέσει τα θεμέλια για μια κοινωνική απομάθηση του ρατσισμού.

• Έρευνα: ένα ακαδημαϊκό πεδίο δραστηριότητας για την ανάπτυξη γνώσεων σχετικά με το σύμπλεγμα NSU, καθώς και για τη δεξιά βία και τις δεξιές τρομοκρατικές ενέργειες μετά το 1945, αλλά και για την έρευνα σχετικά με τη μετανάστευση, ιδίως στην Ανατολική Γερμανία, και για τα αντιρατσιστικά κινήματα χειραφέτησης.

• Αρχείο, συλλογή και βιβλιοθήκη: Χώροι τεκμηρίωσης που διεξάγουν ενεργή έρευνα και παρέχουν τις εργασιακές και υλικές βάσεις για όλους τους άλλους τομείς εργασίας και, ως ζωντανά αρχεία, Living Archive  αποτελούν επίσης μέρος της καλλιτεχνικής και διαμεσολαβητικής πρακτικής του Κέντρου Τεκμηρίωσης.

• Ψηφιακός χώρος: μεταφορά όλων των περιοχών εργασίας στο ψηφιακό, το οποίο αποτελεί μια ανεξάρτητη από τον τόπο δυνατότητα δράσης υπό την έννοια μιας μόνιμης διατομεακής εργασίας.

Σε ποιον απευθύνεται το Κέντρο Τεκμηρίωσης;

Σε γενικές γραμμές, στόχος του Κέντρου Τεκμηρίωσης είναι να εμπλέξει τα άτομα με δικό τους ή οικογενειακό μεταναστευτικό ιστορικό και να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση όλων των ατόμων που πλήττονται από το ρατσισμό. Αυτό ισχύει τόσο για τους συμμετέχοντες και τους επισκέπτες όσο και για τη δομή του προσωπικού πλήρους απασχόλησης. Η μελέτη κάνει διάκριση μεταξύ των συμμετεχόντων που συνδέονται στενά με το Κέντρο Τεκμηρίωσης (θύματα αντισημιτικής, δεξιάς και ρατσιστικής βίας- πολιτιστικοί φορείς και καλλιτέχνες- ακαδημαϊκοί) και των ομάδων-στόχων του έργου του (νέοι και νεαροί ενήλικες, διεθνείς εμπειρογνώμονες, εκπαιδευτικοί και πολλαπλασιαστές, υπηρεσίες επιβολής του νόμου, υπάλληλοι δημόσιων αρχών, κοινωνία της πόλης και ενδιαφερόμενο κοινό). Για το σκοπό αυτό, αναπτύσσει κριτήρια για την επιτυχή Audience Development.

Πώς πρέπει να απευθύνονται στους ανθρώπους;

Κεντρικός στόχος είναι η καλή συμμετοχή και προσέγγιση των ανθρώπων ως ακροατών και συμμετεχόντων στο κέντρο τεκμηρίωσης. Θα επιτευχθεί μέσω της ανάπτυξης μακροχρόνιων και βιώσιμων συνεργασιών, καλά εξοπλισμένων δημόσιων σχέσεων, ευκαιριών συμμετοχής με χαμηλά εμπόδια, της ανάπτυξης μιας διαδραστικής σχέσης με το κοινό και μιας εντατικής ψηφιακής στρατηγικής από την αρχή.

Πόσο κοστίζει το προτεινόμενο κέντρο τεκμηρίωσης για το σύμπλεγμα NSU;

Με την καθορισμένη απαίτηση προσωπικού 42 θέσεων, θα προκύψουν ετήσιες δαπάνες προσωπικού ύψους περίπου 2,75 εκατομμυρίων ευρώ. Σύμφωνα με τις αρχικές εκτιμήσεις, για την κατασκευή του κέντρου τεκμηρίωσης αναμένεται κόστος επένδυσης μεταξύ 23,9 και 36,4 εκατομμυρίων ευρώ. Το ετήσιο λειτουργικό κόστος εκτιμάται σε περίπου 630.000 ευρώ. Επιπλέον, υπάρχει ετήσιος προϋπολογισμός για το κόστος υλικών για τους χώρους εργασίας και ένα πρόγραμμα υποτροφιών.

Τι είναι σημαντικό για την αποτελεσματική υλοποίηση της ιδέας ενός κέντρου τεκμηρίωσης για το σύμπλεγμα NSU;

Η ίδρυση του Κέντρου Τεκμηρίωσης συνοδεύεται από ένα μήνυμα αναγνώρισης προς τους πληγέντες: κράτος και κοινωνία σηματοδοτούν ότι η μάθηση από το σύμπλεγμα του NSU είναι αναγκαία και δεν έχει ολοκληρωθεί. Ταυτόχρονα, η αναγνώριση αυτή θα πρέπει να προχωρήσει παραπέρα: Για τα όργανα λήψης αποφάσεων γύρω από το Κέντρο Τεκμηρίωσης είναι κεντρικό να εμπλέκονται διαρκώς οι πληγέντες, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες τους, και ταυτόχρονα να εμπλέκεται η κοινωνική συμμαχία για την αντιμετώπιση του παρελθόντος, η οποία αποτελείται από τους πληγέντες και τους δεσμευμένους από την κοινωνία των πολιτών, την επιστήμη, την τέχνη, τα ΜΜΕ και την πολιτική. Είναι επίσης σημαντικό ο θεσμός να μπορεί να λειτουργεί ανεξάρτητα και με οικονομική ασφάλεια. Μια οργανωτική μορφή συμβατή με τους κανονισμούς των δημόσιων προϋπολογισμών τόσο σε ομοσπονδιακό όσο και σε κρατικό επίπεδο εξασφαλίζει ότι το Κέντρο Τεκμηρίωσης μπορεί να αναπτυχθεί ως μέρος ενός ευρύτερου εθνικού δικτύου.

Πώς θα πρέπει να συνδεθεί το κέντρο τεκμηρίωσης με άλλες πρωτοβουλίες;

Το δίκτυο των ανθρώπων που αγωνίζονται για την επανεκτίμηση και την ανάμνηση υπάρχει σε εθνικό επίπεδο. Η μνήμη και η επανεκτίμηση παίρνουν διαφορετικές μορφές στους επιμέρους τόπους, έχουν διαφορετικές εστιάσεις και ανάγκες σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά επιδιώκουν τους ίδιους στόχους. Χρειάζεται μια οργανωτική μορφή που να αποδίδει δικαιοσύνη σε αυτό το γεγονός και να μην θέτει τις διαφορετικές προσεγγίσεις σε ανταγωνισμό μεταξύ τους, αλλά να λαμβάνει υπόψη όσο το δυνατόν περισσότερες από αυτές και να τις ενισχύει. Η παρούσα μελέτη κάνει μια συγκεκριμένη πρώτη πρόταση προς αυτή την κατεύθυνση.

Πώς μπορεί να χρηματοδοτηθεί το Κέντρο Τεκμηρίωσης;

Μετά την εξέταση διαφόρων μορφών χορηγίας, η μελέτη συνιστά τη σύσταση ενός ιδρύματος ιδιωτικού δικαίου, το οποίο θα πρέπει να εξασφαλίζεται μέσω μιας συμφωνίας χρηματοδότησης μεταξύ της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και του ελεύθερου κρατιδίου της Σαξονίας ή - ανάλογα με τη συμπερίληψη περαιτέρω περιοχών - μεταξύ της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και των ομόσπονδων κρατιδίων.

Πώς λειτουργεί το ίδρυμα;

Το ίδρυμα μπορεί να σχεδιαστεί ως ένα πιο ολοκληρωμένο μέσο χρηματοδότησης της πολιτικής μνήμης και, εκτός από το Κέντρο Τεκμηρίωσης της Σαξονίας, να ιδρύσει και άλλα ιδρύματα σε διάφορες τοποθεσίες και να έχει αντίκτυπο με τη χορήγηση χρηματοδότησης, ώστε να αποδώσει δικαιοσύνη στο εθνικό κίνημα επανεκτίμησης. Επιπλέον, θα μπορούσε να λάβει υπόψη του και άλλες πράξεις δεξιάς τρομοκρατίας μετά το 1945 που δεν συνδέονται ή συνδέονται μόνο έμμεσα με το συγκρότημα NSU. Οι πληγέντες από τα εγκλήματα καθώς και φορείς της κοινωνίας των πολιτών, της επιστήμης, των μέσων ενημέρωσης και της τέχνης αποφασίζουν για τα θέματα του ιδρύματος επί ίσοις όροις με τους πολιτικούς εκπροσώπους από το ομοσπονδιακό, το κρατικό και το δημοτικό επίπεδο. Υποστηρίζονται από μια συμβουλευτική επιτροπή νέων ως συμβούλιο διαχειριστών.

Πού θα κατασκευαστεί το κέντρο τεκμηρίωσης;

Στο Chemnitz και στο Zwickau. Και τα δύο μέρη διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη διαμόρφωση του NSU και αποτελούν έναν κοινό χώρο εμπειρίας. Η ιδέα για ένα τέτοιο κέντρο τεκμηρίωσης διατυπώθηκε για πρώτη φορά στο Zwickau. Πολλοί εμπλεκόμενοι ξεκίνησαν και υποστήριξαν μια διαδικασία, ως αποτέλεσμα της οποίας η υλοποίηση ενός κέντρου τεκμηρίωσης συζητείται πλέον σε εθνικό επίπεδο.

Σύμφωνα με ποια κριτήρια εξετάστηκαν οι τοποθεσίες;

Ελήφθησαν υπόψη η τοπική αναφορά στο συγκρότημα NSU, η ύπαρξη και η προσβασιμότητα των συμμετεχόντων και των ομάδων-στόχων, η σύνδεση με τις υποδομές, καθώς και οι πτυχές της ασφάλειας. Επιπλέον, η μελέτη καθορίζει κριτήρια για την επιλογή της τοποθεσίας εντός της πόλης. Επιπλέον, καταγράφονται ο υφιστάμενος κτιριακός ιστός, οι δυνατότητες ανάπτυξης μιας τοποθεσίας, η προσβασιμότητά της και το περιβάλλον.

Πόσος χώρος και ποια δομικά θεμέλια απαιτούνται;

Η προτεινόμενη επιφάνεια περιλαμβάνει 3000 τετραγωνικά μέτρα για το Chemnitz και 460 τετραγωνικά μέτρα για το Zwickau. Λαμβάνοντας υπόψη τον υφιστάμενο κτιριακό ιστό και στις δύο πόλεις και την ιδιαίτερη εξέταση των παραγόντων αποδοχής και των πτυχών προστασίας του κλίματος, η μελέτη συνιστά την κατασκευή σε υφιστάμενες δομές. Οι αντίστοιχες μετατροπές θα πρέπει να ακολουθούν την αρχή του σχεδιασμού για όλους, ώστε να εξασφαλίζεται η πλήρης προσβασιμότητα. Για τη διασφάλιση της ποιότητας των μετατροπών συνιστάται η διενέργεια ανοικτού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού, ο οποίος ταυτόχρονα επιτρέπει μια διαδικασία ευρείας συμμετοχής.

Ποιοι και πώς θα εργάζονται στο προτεινόμενο κέντρο τεκμηρίωσης;

Η μελέτη καθόρισε 42 θέσεις, οι οποίες καλύπτουν ποικίλους τομείς δραστηριότητας και ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών επαγγελμάτων: Από τον επιστήμονα και τον ντοκιμαντερίστα μέχρι τον εργαζόμενο σε καφετέρια και τον προγραμματιστή, τον διαμεσολαβητή και τον τεχνικό του σπιτιού. Η διεπιστημονική προσέγγιση της εργασίας είναι κεντρική, όπως και οι αρχές της ανάπτυξης του προσωπικού με γνώμονα την πολυμορφία.

Ποια είναι η βάση αυτής της μελέτης;

Ως απάντηση σε αυτά τα μακροχρόνια αιτήματα για ένα κέντρο τεκμηρίωσης, η κυβέρνηση του κρατιδίου της Σαξονίας που εξελέγη το 2019 συμπεριέλαβε στη συμφωνία συνασπισμού της μια δέσμευση υποστήριξης. Το 2021, η ομοσπονδιακή κυβέρνηση δεσμεύτηκε επίσης για υποστήριξη στη συμφωνία συνασπισμού της, ανταποκρινόμενη σε μια ανοιχτή επιστολή που ξεκίνησε από τις δύο σαξονικές ενώσεις ASA-FF και RAA Sachsen, την οποία υπέγραψαν σε σύντομο χρονικό διάστημα πάνω από 270 πρωτοβουλίες, οργανώσεις και άτομα.

Ποιος εκπόνησε τη μελέτη;

Η μελέτη εκπονήθηκε ως έργο συνεργασίας μεταξύ της RAA Sachsen στη Δρέσδη και της ASA-FF στο Chemnitz. Η ASA-FF e.V. σχεδίασε την έκθεση Offener Prozess (Ανοιχτή Διαδικασία) και η RAA Sachsen e.V. είναι, μεταξύ άλλων, υπεύθυνη για τα συμβουλευτικά κέντρα για τα θύματα δεξιάς, ρατσιστικής και αντισημιτικής βίας στη Σαξονία. Το έργο υποστηρίχθηκε οικονομικά από το Υπουργείο Δικαιοσύνης και για τη Δημοκρατία, την Ευρώπη και την Ισότητα της Σαξονίας, το Ίδρυμα Amadeu Antonio και το Ίδρυμα Weiterdenken.

Πώς εκπονήθηκε η μελέτη;

Η μελέτη βασίστηκε σε τρία φόρουμ εμπειρογνωμόνων που πραγματοποιήθηκαν ως υβριδική εκδήλωση στο Κέμνιτς από τον Μάιο έως τον Ιούνιο του 2022. Επιπλέον, πραγματοποιήθηκε βιβλιογραφική έρευνα και στοχευμένες συνεντεύξεις με εμπειρογνώμονες. Επιπλέον, η ομάδα υποστηρίχθηκε από μια συμβουλευτική επιτροπή του έργου, γνωστή ως ιδρυτικός κύκλος, η οποία αποτελείται από εμπειρογνώμονες και ακτιβιστές από το κίνημα της επανεκτίμησης.

Τι θα συμβεί στη συνέχεια;